Yaz ortasında meyve sebzede yangın var. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) temmuz ayı enflasyon bilgilerine nazaran fiyatı en çok artış yüzde 58’le zerzevat ve meyvede görüldü. Geçen yıl 20 TL’ye satılan biberin kilosu en düşük 60 TL. Domatesin kilosu ise 20 liradan başlıyor 60 TL’yi buluyor. Salatalık geçen yıl 20 lirayken bu yıl 30 TL, fasulye 70 lira, pırasa 50 TL’den satılıyor. Limon ise geçen sene bu vakitlerde 25 lira iken artık yüzde 60 artışla 40 TL.
YURTTAŞ ÇARESİZ
Yüksek üretim maliyetleri sürat kesmeden çiftçinin toprağı terk etmesine neden olurken tüketici ise tezgâhlarda bir türlü düşmeyen fiyatlar nedeniyle geçim savaşı veriyor.
Fiyat artışlarının çarşı pazarda nasıl karşılandığını görmek için İstanbul Üsküdar’daki semt pazarını dolaşıyoruz. 51 yaşındaki emekli Zeynep Hanım, “Eşim ve ben emekliyiz. Toplam 25 bin lira alıyoruz. Pazara yemeklik bir şeyler alayım diye geldim lakin bak pazar otomobilim boş. Eşim çalışmazsa nasıl geçinelim?” diyor.
Yurttaş kadar pazarcı esnafı da şikayetçi. Pazarcı Engin Bey, maliyetlerdeki artışları hatırlatarak “Sebze meyve bol ülkemizde ancak maliyetler arttı. Tarladan yalnızca taşı getirsem maliyeti 17 lira. Emekçi maliyetleri yüksek, mazot fiyatı aldı başını gidiyor. Ben nasıl geçen yılki fiyata satayım?” diyor.
BORSA GİBİYİZ
Maliyetlerden yakınan bir başka pazarcı İsmet Bey de “Ben toptancıyım. Tarladan direkt mısırı getiriyorum. 6 taneyi 50 liraya satıyordum, bu yıl 7 taneyi 100 liraya satıyorum. Maliyet çok arttı. Geçen sene 500 liraya emekçi götürüyorduk tarlaya, bu sene 1500 liraya emekçi bulamıyorum” diyor. Sorunun ana nedenlerinden birini ise esnaf Faruk Bey şöyle açıklıyor: “Ürünlerde bir anda bolluk oluyor, bir anda kıtlık oluyor. Borsa üzereyiz. Örneğin geçen hafta kıvırcığın sandığı 40 TL’ydi, bu hafta 170 lira. Alım gücü düştü, emekli bize kızıyor, ‘Alamıyoruz’ diye. Sorumlusu ben miyim?”
‘MALİYETE NAZARAN FİYATLAR UCUZ’
Türkiye Sebzeciler Meyveciler ve Seyyar Pazarcılar Federasyonu Başkanı Ali Karaca’ya göre maliyete bakılırsa fiyatlar ucuz. Karaca şunları söylüyor:
“Tarladaki eserin fiyatından bahsediliyor ancak maliyetlere hiç bakılmıyor. Personel yevmiyeleri arttı. Örneğin bir bayan personel akşama kadar 60-70 kilo fasulye topluyor. Tarlada fasulyenin kilosu 20-25 lira. Personelin maliyeti, mazot fiyatı, nakliye fiyatı, belediyeye verilen bedel, Ticaret Bakanlığı’ndan mal bildirim bedeli, yevmiyeler, poşet parası da arttı. Hülasa maliyetlere bakarsanız fiyatlar ucuz kalıyor.”
Fiyatların borsa üzere inip çıkmasına ise “Türkiye tarihinde birinci sefer bu kadar sıcak bir dönem geçiriyor. Kuraklıktan ötürü eserlerin birçok yandı” yorumunu yapıyor.
‘ÜRETİMDE KESİNLİKLE PLANLAMA YAPILMALI’
Türkiye Halciler Federasyonu Başkanı Yüksel Tavşan da şunları söylüyor:
“Bu yıl fiyatlar çok artmadı. Patates ve soğan mesela hiç yükselmedi. Marketlerde bile 15 lira değil. Şunu sorgulamamız lazım. Patates soğan şu an nasıl bu kadar ucuz olur. Üretici bunun altından nasıl kalkacak? Seneye üretici patates soğan ekmeyecek, bu sefer de eser olmadığı için fiyatlar yükselecek. Üreticilerden bu bahiste bize daima şikâyet geliyor. Tarlada, bahçede maliyet fiyatına alamıyorlar. Münasebetiyle birtakım eserlerin bir kısmında üretim planlaması koşul. Bizde eser rastgele çıkıyor. Türkiye’nin gereksinimi nedir? Nerelerde üretilirse gerçek olur? Bunun planlaması yapılması lazım. Yoksa her yıl öbür eseri konuşuruz.”
‘ÜRETEN KAHRAMANDIR’
Tarlada yaşananlara üreticinin de yansısı artıyor. Evvelki gün Bursa-İzmir Karayolu’nda “Hükümet istifa” sloganlarıyla düzenlenen harekete katılan üreticilerden Bulut Kenar, ANKA’ya yaptığı açıklamada üreticinin en az 20 TL’ye aldığı karpuzun tarlada 1 lira olduğunu söylüyor. Burak Kaya ise satamadıkları eseri hayvanlara döktüklerini belirterek “Bu memleketin tarım bakanı var mı, çiftçiyi görmüyor mu, nerede oturuyor, bunların vazifesi ne?” sorularını yöneltiyor.
Hilvan Ziraat Odası Başkanı Hikmet İpar da “Çiftçi onurunu korumak için ekiyor. Bu kurallar altında şayet Türkiye’deki çiftçi hâlâ üretim yapabiliyorsa Türkiye’deki çiftçilerin kahraman ilan edilmesi lazım” diyor.