Marianne Guenot*
Bilim insanları, fiziğin patlaması gerektiğini söylediği, çok parlak gizemli gök cismi karşısında şaşkına döndü.
NASA, işleyiş biçimini anlamak gayesiyle Güneş’ten 10 milyon kat daha parlak hale gelebilen ultra parlak X-ışını (ULX) kaynaklarını gözlemliyor. Bu çeşit cisimlerin var olması kuramsal bağlamda imkansız zira bir objenin lakin parçalanmadan evvel bu derece parlak olabileceğini dikte eden bir astrofizik kuralı olan ‘Eddington sınırını’ aşıyor.
Yeni bir araştırma ise bize 12 milyon ışık yılı aralıkta bulunan bir ULX olan M82 X-2’nin daha evvelki müşahedenin ortaya koyduğu seviyede parlak olduğunu kategorik olarak doğruladı. Sorulması gereken soru şu: Nasıl var olabilir?
PARLAYAN OBJELER MADDEYİ KENDİNDEN UZAĞA İTER
Arthur Eddington’un belirlediği kuralın dayandığı prensip kolay: Bu ölçekteki bir parlama, yalnızca kara delik ya da meyyit bir yıldız üzere devasa ölçeklerdeki bir objeye gerçek çekilirken parçalanan gezegenlerin kalıntılarının oluşturduğu yıldız tozu üzere hususlardan kaynaklanır.
Madde kümesi, gök cisminin ağır kütleçekimi tarafından çekilirken ısınır ve etrafına ışık yayar. Objeye ne kadar çok husus çekilirse, o kadar parlar. Yeniden de burada bir sorun var.
Belirli bir noktada o denli çok unsur çekilir ki etrafına yaydığı radyasyonun, devasa objenin sahip olduğu kütleçekiminin gücünü bastırabilmesi beklenir. Bu durum, bir evrede, unsurdan yayılan radyasyonun unsur kümesini uzaya hakikat itmesi ve gök cisminin çekim tesirini durdurması gerektiği manasına gelir. Fakat şayet çekilmiyorsa, unsur ışımamalı, velhasıl gök cismi bu seviyede parlak olmamalı. Hülasa, Eddington hududu var.
DİĞER BİR DEYİŞLE: ‘M82 X-2’ İMKÂNSIZI BAŞARIYOR
Bilim insanları, Eddington hududu sebebiyle, ULX’in parlaklığının hakikaten de içine çekilen muazzam ölçüdeki husustan kaynaklanıp kaynaklanmadığını sorguladı.
Örneğin bir teori, güçlü kozmik rüzgarların bütün unsur kümesini bir koni biçiminde ağırlaştıracağını öne sürüyor. Bu teoride, koni Dünya’ya hakikat yöneliyor ve bu da bizler için gerecin ULX’in etrafına eşit halde yayılmış olduğu bir durumdan çok daha parlak görünecek bir ışık demeti yarattığı manasına geliyor.
Diğer yandan, Messier 82 galaksisinde titreşen bir nötron yıldızının neden olduğu bir ULX olan M82 X-2’yi inceleyen yeni bir araştırma, koni teorisini bir kenara itti. (Bir nötron yıldızı, bir yıldızın gücü tükendiği ve öldüğü vakit gerisinde bıraktığı üstün ağır bir cisimdir.)
Nisan ayında The Astrophysical Journal mecmuasında yayınlanan inceleme yazısı, M82 X-2’nin yakınlardaki bir yıldızdan yılda yaklaşık 9 milyar trilyon ton maddeyi, yani Dünya’nın kütlesinin yaklaşık 1,5 katı kadar malzemeyi kendine çektiğini ortaya koydu.
Bu durum, bu ULX’in sergilediği parlaklığın, hudutları aşan ölçüdeki unsur kümesinden kaynaklandığı manasına geliyor.
SÜPER GÜÇLÜ MANYETİK ALANLAR ATOMLARI HAPSEDEBİLİR
Bu bilgi hesaba katıldığında, ULX’leri açıklayan bir öteki yaklaşım, dayanak gören bir teori haline geliyor. Ve bu evvelkinden de tuhaf bir durum.
Bu teoride, harika güçlü manyetik alanlar nötron yıldızından dışarı hakikat püskürüyor. NASA’dan açıklandığı kadarıyla, bu püskürmeler o derece güçlü ki yıldıza çekilen hususun atomlarını ezebilir ve bu atomların biçimini bir küreden uzun bir ip haline getirebilir.
Hâl böyleyken, ezilmiş haldeki atomlardan yayılan radyasyon, maddeyi uzağa itmek konusunda daha da zorlanacaktı; bu durum nasıl olup da bu kadar çok hususun parçalanmaksızın yıldıza çekilebileceğini de açıklayacaktır.
Mesele şu ki, bu teoriyi Dünya’da hiçbir vakit bir testten geçiremeyeceğiz. Bu teorik manyetik alanların Dünya’daki hiçbir mıknatısın onları yine üretemeyeceği kadar güçlü olması gerekirdi.
NASA’dan yapılan açıklamada, İtalya Ulusal Astrofizik Enstitüsü’nün Cagliari Gözlemevi’nde astrofizikçi ve araştırmanın müellifi olan Matteo Bachetti, “İşte bu, astronominin hoş yanı. Gökyüzünü gözlemleyerek, cihanın nasıl işlediğini araştırma marifetimizi ilerletiyoruz. Bununla birlikte, hızlı karşılıklara ulaşmak için gerçek deneyler gerçekleştiremiyoruz Kozmosun kendini bizlere açık etmesini beklemek zorundayız” tabirlerini kullandı.
* Uzay, arkeoloji, sıhhat ve nükleer bilimler alanında uzman bilim muhabiri.
Yazının özgünü Business Insider sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)