Norveçli müellif Matias Faldbakken, çağdaş edebiyatta provokatif ve çarpıcı yapıtlarıyla dikkat çeken bir isim olarak kıymetlendirilebilir. Kendisine mahsus bir kurgu dünyası geliştiren Faldbakken’in romanları, merkezine aldığı hususlar ve ayrımlarla dikkat çekerken çağdaş toplumun birey üzerindeki tesirleri, yabancılaşma, yalnızlık ve insan ilgileri farklı taraflarıyla vurgulanır. Dilruba Aydın tarafından Norveççe aslından çevrilen ‘Zavallı Şey’, Timaş Yayınları tarafından yayımlandı.
‘Zavallı Şey’, temelinde kendi halinde hayatını idame ettiren Oskar ve onun bir gün karşılaştığı biçimsiz/belirsiz çocuk karakter etrafında şekillenir. Çocukluğundan itibaren bölgenin değerli ailelerinden biri olan Blumlar’ın çiftliğinde çalışan Oskar, ömrünü kendi hudutlarıyla kısıtlayan bir karakter olarak dikkat çeker. Onun için hayat, içerisinde bulunduğu çiftlik ve çiftlik içerisindeki sonlardan ibarettir. Sonlar, kurallar, görüler çok besbellidir ve Oskar için her şey evvelden belirlenmiş bir rolü oynamaktan ibarettir.
Oskar ve onun için dönüm noktası, hayatını değiştirecek, dünyaya bakışını etkileyecek bir müsabakadır. Çiftlikte çalışırken bir deri bir kemik kalmış, bakımsız, yorgun bir çocukla karşılaşan Oskar’ın hayatı bu denk gelişin akabinde apayrı bir yola evrilir. Roman da temelinde bu müsabaka ile pencerelerini açar:
“Bir gün, o denli çok da vakit geçmedi üstünden, ormandan sürüne sürüne bir çocuk çıkageldi. Zavallı şey. Hendeğin kenarından atlayıp toprak yoldan aşağı hantal adımlarla yürümeye başladı. Yürek burkan bir görünümdü bu.” (Faldbakken, 2024: 9) Bu yürek burkan görünüm, çok geçmeden gerek Oskar gerekse “zavallı şey” için yeni bir eşiği temsil eder.
İYİLİĞİ, BERBATLIĞI VE İNSANLIĞI SORGULAYAN BİR HİKAYE
Ormanda gördüğü zavallı şeyi bir türlü unutamayan Oskar, daha sonra onun kıssasını öğrenmek, onun nereden gelip nereye gittiğini anlamak için kendisiyle görüşmeye, daha doğrusu onu “yakalamaya” karar verir. Ormana tuzak kuran ve nihayet çocuğu yakalayan Oskar, bir yandan onun öyküsünü öğrenmek için gayret ederken öbür yandan da ona büyük bir şefkatle yaklaşır. Böylece giderek genişleyen, insanlığı, uygunluğu, berbatlığı, hayatı sorgulayan bir kıssa gün yüzüne çıkar.
Zavallı Şey, Matias Faldbakken, Tercüman: Dilruba Aydın, 208 syf., Timaş Yayınları, 2024. ‘Zavallı Şey’, bireyin yalnızlık ve toplumsal izolasyon ile başa çıkma gayretini anlatırken birebir vakitte merkezine aldığı her iki karakter üzerinden farklı cins içsel dünyalara dair açılımlar geliştirir. Faldbakken’in başka romanlarında da sıklıkla tercih ettiği bu ikili ve birey-toplum alakasını sorgulayan yapı, sadece ferdî bir dramı anlatmakla kalmaz; tıpkı vakitte müellifin geliştirdiği karakterlerin yaşadığı yalnızlık ve başarısızlıkla çağdaş topluma dair daha geniş bir eleştiriyi de içinde barındırır.
Roman, bilhassa yalnızlık ve izolasyon temaları üzerinden şekillenirken işin içerisine çok geçmeden toplum girer. Romanın ana karakteri, hem fizikî hem de duygusal manada toplumdan uzak bir yerde durmakta, çiftlikteki öteki beşerlerle ilgisinde dahi belli sonları gözetmektedir. Çiftlikteki ve civardaki başka beşerler onu neredeyse fark etmez; o ise kendi dünyasına kapanmış ve toplumsal bağlantılardan kopmuş olarak hayatına devam etmekte hiçbir beis görmez. Bu izolasyon hâli, çağdaş insanın giderek artan yalnızlığını ve bireyler ortası bağların zayıflamasını simgelerken Oskar’ın kıssasını daha da manalı bir hale getirir.
BİREY TOPLUMDAN NASIL SOYUTLANIR?
Faldbakken, ana karakterin ömrüne dair ayrıntıları verirken bireyin toplumdan nasıl soyutlandığını, kendi kabuğuna çekildiğini ve toplumun geri kalanından ne kadar kopuk hale geldiğini etkileyici bir lisanla anlatır. Karakterin yaşadığı kasaba ve çiftlik, aslında büyük bir toplumsal yapının minyatür bir yansımasıdır. Bu kasaba, çağdaş toplumun bireyleri izole eden tabiatını ve insanları birbirinden koparan yapısını simgeler. Oskar ve zavallı şey, kasabanın toplumsallaşma dinamiklerine ayak uyduramaz ve bu durum onları derin bir yalnızlığa sürükler. Bu yalnızlık içerisinde birtakım gizleri de barındırır ki roman, temelde bu gizlerin açığa çıkma süreci üzerinden şekillenir.
Matias Faldbakken’in yazım üslubu, minimalist ve keskin bir lisanla karakterizedir. ‘Zavallı Şey’, kısa cümleler ve sade bir üslupla yazılmıştır ki bu durum da karakterlerin yalnızlık ve izolasyon hissini daha da pekiştirir. Karmaşık bir anlatı kurmaktan kaçınan muharrir, karakterlerin içsel dünyasını ve toplumsal bağlarını yalın bir formda betimler. Bu minimalist yaklaşım, romanın etkileyiciliğini artırır ve okuru direkt karakterin ruh haliyle yüzleşmeye zorlar.
Faldbakken’in ‘Zavallı Şey’i okuru sırf ferdi bir öyküyle değil, tıpkı vakitte çağdaş toplumun genel yapısıyla da yüzleşmeye davet eder. Toplumsal normların dayattığı muvaffakiyet beklentileri, bireyi yalnızlaştırırken bu yalnızlık ve dışlanmışlık hissi Faldbakken’in romanında güçlü bir biçimde vurgulanır. ‘Zavallı Şey’, hem ferdi hem de toplumsal seviyede okura derin bir sorgulama sunar ve çağdaş insanın yaşadığı yalnızlıkla yüzleşmenin zorunluluğunu hatırlatır.